टीकापुर, असार ५

कैलालीमा छाडा पशु चौपायाका कारण किसान निकै आजित छन् । छाडा चौपायाले लगाएको अन्नबाली नष्ट गर्न थालेपछि किसान निकै आजित भए भएपछि समस्या समाधानका लागि स्थानीय पालिकाले धेरै प्रयत्न पनि गरे पनि तिनले सार्थकता पाउन सकेकेको थिएन ।

छाडा पशु चौपाया व्यवस्थापनका लागि स्थानीय निकायबाट थुप्रै विकल्पको खोजी गरिरहँदा टीकापुर नगरपालिकाले भने छाडा चौपाया व्यवस्थापन गरेको क्षेत्रमा बायो ग्यास प्लान्ट जडान गरेको छ । नगरपालिकाभित्रका छाडा चौपायालाई वडा नं २ स्थित खोटेना भुराखानी सामुदायिक वनमा व्यवस्थापन गरिँदै आइएको छ ।

त्यस क्षेत्रमा नगरपालिकाले चौपायाको गोबरबाट बायो ग्यास उत्पादन गरी स्थानीय विपन्न परिवारलाई वितरण गर्न लागेको छ । प्लान्टको सम्पूणर् काम सम्पन्न भएर स्थानीयवासीको घर-घरसम्म पाइपलाइन जडानको कामसमेत सम्पन्न भइसकेको छ । ‘प्लान्टको सम्पूणर् काम सम्पन्न भइसकेको छ । अहिले निर्माण कम्पनीले परीक्षणको काम गरिरहेको छ ।’ नगरपालिकाका इञ्जिनियर नवराज जोशीले भने, ‘अर्को आर्थिक वर्षको पहिलो महिनादेखि नै स्थानीयवासीले सहुलियत दरमा ग्याँस प्राप्त गर्ने छन् ।’

नगरपालिका र वैकल्पिक ऊर्जा प्रवद्र्धन केन्द्रको संयुक्त लगानीमा नेपाल ऊर्जा विकास कम्पनीले एक करोड ६० लाखको लागतमा आर्थिक वर्ष २०७६/७७ भदौदेखि प्लान्ट निर्माण शुरु गरेको थियो । ५५ घरधुरीलाई नगरपालिकाले खाना पकाउनका लागि उक्त बायो ग्याँस स्थानीयवासीको घर-घरमा पुर्‍याएको छ । यसबाट नगरपालिकाभित्रका छाडा चौपायाको व्यवस्थापन हुने र स्थानीयवासीले ग्याँस प्राप्त गर्नुका साथै खेतको लागि प्राङगारिक मलसमेत उत्पादन हुने इञ्जिनियर जोशीले बताए ।

नगरपालिकाले उक्त बायो ग्याँस प्लान्टबाटै फोहरको व्यवस्थापन गर्ने तयारीसमेत गरेको छ । बजार क्षेत्रबाट सङ्कलन भएको सड्ने फोहोरलाई ग्याँस उत्पादनमा प्रयोग गर्ने र बाँकीलाई मल बनाएर किसानलाई सहुलियतमा वितरण गर्ने योजना रहेको नगर प्रमुख रामलाल डगौंरा थारुले बताए ।

‘अब प्लान्टबाट ग्यास उत्पादन सँगसँगै प्राङ्गारिक मल उत्पादन पनि हुने छ । ग्याँसको लागि चौपायाको बढी भन्दा बढी आवश्यकता पर्ने भएकाले त्यसलाई रोजगारीसँग जोडेर गाईबाट उत्पादन भएको दूधलगायत बस्तुको बजारीकरणका लागि डेरी सञ्चालन गर्ने सोचसमेत बनाएका छौँ’ उनले भने, ‘एकातिर चौपाया व्यवस्थापन पनि हुने र अर्कोतिर विपन्न परिवारले सहुलियतमा ग्याँस पनि पाउने भएकाले पनि यो आयोजनालाई नगरपालिकाले विशेष महत्वका साथ लिएको छ ।’

दुई शय घनमिटर क्षमताको बायो ग्यास प्लान्टले उत्पादन शुरु गरेपछि आसपासका स्थानीयवासीले दाउराको लागि गर्दै आएको वन विनाशको क्रम रोकिने विश्वास नगरपालिकाको छ । बायो ग्याँस उत्पादनका लागि छाडा चौपायाको व्यवस्थापनमा नगरपालिका जिम्मेवार हुने भएपछि किसान पनि खुशी भएका छन् । विगतका वर्षमा छाडा चौपाया व्यवस्थापनका लागि लाखौं खर्च गरिए पनि किसानले लगाएको अन्न बाली चौपायाबाट बचाउन सकिएको थिएनन् ।

‘छाडा चौपाया व्यवस्थापन भएको स्थानबाट दुई सय मिटर नजिकै मेरो खेत छ । रातिको समयमा गौशालाबाट चौपाया आएर बाली नष्ट गर्न थालेपछि मैले खेती लगाउन नै छोड्नुपर्यो’ किसान विक्रम चौधरीले भने, ‘चौपायाकै त्रासका कारण खेतमा तारबार गर्नुपर्यो । अनि मात्रै खेती बचाउन सकिएको छ ।’ उनले आफू मात्रै छाडा चौपायाबाट पीडित नभएको बताउँदै अधिकांश किसान आजित भइसकेको बताए ।

रासस